خلاصه و برداشتی از استاندارد ملی
شماره1 -15443
در زمینه الزامات عملکردی و طراحی
عمومی داربست‌ها

معرفی کلی استاندارد ملی 1-15443

این استاندارد حاوی اطلاعاتی برای انواعی از داربست‌های دسترسی است که با لوله و اتصالات ساخته شده و به روش حالت حدی طراحی شده باشند. در حال حاضر این استاندارد به عنوان استاندارد ملی ایران در رابطه با داربست و الزامات آن شناخته شده و استاندارد اصلی و معتبر در این حوزه محسوب می‌شود.
این استاندارد بر پایه انگلیسی و اروپایی زیر به عنوان منبع اصلی نگارش شده است:
BS EN 12811-1: 2003, Temporary works equipment-Part1: Scaffolds-Performance Requirements and general design
می دانیم که هدف از پیاده سازی داربست، به وجود آوردن یک فضای کاری ایمن و فراهم کردن دسترسی ایمن متناسب با آن کار می‌باشد. در این استاندارد، الزامات اجرایی داربست کار تعیین شده است. یعنی در واقع در این استاندارد صرفاً اساس طراحی و الزاماتی که برای اجرای داربست باید در نظر گرفته شوند مد نظر قرار گرفته است.

محتوای بخش اول

در بخش اول این استاندارد، پس از مقدمه و پیش گفتار، هدف و دامنه کاربرد آن آورده شده است. هدف از تدوین و ارائه این استاندارد، تعیین کردن الزامات عملکردی داربست و مشخص کردن روش‌های طراحی این سازه است.
به طور کلی الزامات و شرایط تعیین شده در این استاندارد تمامی داربست‌ها را شامل می‌شود. همچنین طبق بند ذکر شده، این استاندارد موارد زیر را در بر نمی‌گیرد و رعایت کردن آن در موارد زیر الزامی نیست:

• سکوهای معلق با طناب، ثابت یا متحرک؛
• سکوهای قابل جا به جایی از جمله برج‌های متحرک دسترسی؛
• سکوهای موتوردار برقی؛
• داربست‌های مورد استفاده به عنوان پایه برای اجرای سقف؛
• سقف‌های موقت.

محتوای بخش دوم

در بخش دوم از این استاندارد، گفته شده است در موارد استناد به مراجع خارجی، آن مراجع جزئی از این استاندارد محسوب می‌شوند و نام این مراجع هم بیان شده‌اند.

محتوای بخش سوم

در بخش سوم، اصطلاحات و تعاریفی که در متن این استاندارد به کار رفته‌اند شرح داده شده‌اند و معادل انگلیسی آن‌ها نیز ارائه شده است. همچنین در شکلی که در صفحه 8 از این استاندارد آورده شده است، اجزای مختلف یک سامانه داربست‌ نما آورده شده و بر روی شکل نشان گذاری شده است.

محتوای بخش چهارم

در بخش چهارم، الزامات مربوط به مصالح استفاده شده در داربست بیان شده است. در این بخش شرایط لازم برای فولاد، آلیاژهای آلومینیوم و مصالح چوبی به کار گرفته شده در ساخت داربست مشخص شد و حداقل ضخامت مورد نیاز و همچنین موارد ممنوعه در به کارگیری این مصالح توضیح داده شده است.

محتوای بخش پنجم

در بخش پنجم الزامات عمومی سازه‌های داربستی بیان شده است. در این بخش شرایطی بیان شده است که رعایت کردن آن‌ها راحتیِ کار با داربست و همچنین ایمنی را برای کارگران فراهم می‌کند. ابعاد و شرایط مشخص شده در این بخش به صورتی هستند که با رعایت آن‌ها حداقل فضای لازم برای کار و دسترسی کاربران فراهم می‌شود.
در قسمتی از این بخش با ارائه جدول، ابعاد عرض سازه و حداقل ارتفاع سقف داربست مشخص شده است. همچنین الزامات مربوط به سطوح قرارگیری به نحوی بیان شده است که با رعایت آن‌ها ایمنی سطوح از نظر ابعاد و همچنین استحکام لازم برای تحمل وزن کارگر و مصالح تأمین شود. در ادامه این بخش شرایط لازم از نظر ابعاد و استحکام برای سایر قسمت‌های سازه داربست به صورت کامل و به تفکیک بیان شده است.

محتوای بخش ششم

در بخش ششم الزامات طراحی سازه آورده شده است. در این بخش شرایط لازم برای طراحی، ساخت و نگهداری داربست بیان شده است تا با رعایت آن‌ها ایمنی حین کار برای کاربران تأمین گردد. این شرایط تمامی مراحل برپا کردن، اصلاح و برچیدن داربست را شامل می‌شود. همچنین در ادامه این بخش شرایط لازم برای تکیه‌گاه خارجی استفاده شده و بارهای مجاز قابل استفاده بر داربست بیان شده‌اند تا داربست استفاده شده استحکام خود را تا پایان کار و مرحله برچیدن حفظ کند.
در ادامه بخش ششم اساس کاری که قرار است بر روی داربست صورت گیرد شرح داده شده است و انواع بارهای وارد شده بر داربست به تفکیک تعریف شده و توضیح داده شده اند. در ادامه این بخش به شرایط بارهایی که داربست باید قادر به تحمل آن‌ها باشد پرداخته شده است و در شکل‌هایی ابعاد هر قسمت از داربست و میزان تحمل استاندارد برای بخش‌های مختلف در برابر بار مشخص شده است.
برای استفاده در محیط‌های بادخیز، بسته به ارتفاع سازه و همچنین شرایط محیط، فرمول محاسبه بار وارد شده توسط باد آورده شده است تا در محاسبات مجموع بارهای وارده بر داربست در نظر گرفته شود. در قسمت بعدی بخش ششم به میزان تغییر شکل مجاز برای قسمت‌های مختلف سازه تحت تأثیر بارهای وارده به آن‌ها پرداخته شده است.

محتوای بخش هفتم

در بخش هفتم گفته شده است برای داربست نماهایی که با استفاده از قطعات پیش ساخته برپا شده اند باید به استاندارد EN 12810-1 رجوع شود و موارد ذکر شده در این استاندارد برای این نوع داربست‌ها رعایت شوند. دفترچه راهنمای استفاده از قطعات پیش ساخته و سامانه‌ها همواره باید در دسترس کارگران و بخش اجرایی قرار داشته باشد.

محتوای بخش هشتم

طبق موارد ذکر شده در بخش هشتم، برای هر نوع داربست پیش ساخته، باید کتابچه دستورالعمل مربوط به آن در محل ساختمان قرار داده شود. موارد ذکر شده در این دستورالعمل‌ها نیز به تفکیک بیان شده است.

محتوای بخش نهم

در بخش نهم الزاماتی که باید برای برپایی، استفاده، تغییر و تبدیل و برچیدن داربست در کارگاه ساختمانی رعایت شوند ذکر شده است و برای این مورد به استاندارد ENV1991-1:1994 ارجاع داده شده است.

محتوای بخش دهم

در بخش دهم به اصول طراحی سازه داربست و شرایط لازم برای در نظر گرفتن در طراحی قسمت‌های مختلف این سازه پرداخته شده است و چگونگیِ تحلیل سازه و در نظر گرفتن عیوب آن شرح داده شده است. در ادامه این بخش شرایط لازم برای اتصالات و بست‌های به کار گرفته شده در سازه داربست بیان شده است.

پیوست الف

این پیوست به ارزیابی بارهای باد بر روی داربست‌های کار روکش دار اختصاص دارد. در این پیوست کلیات و بارهای باد وارده بر این داربست‌ها بیان شده است و برای محاسبه کردن آن‌ها فرمول‌های ریاضیاتی ارائه شده است. بدیهی است که در نظر گرفتن این بادها در هنگام طراحی این سازه از اهمیت بالایی برخوردار است

پیوست ب

در پیوست ب، اطلاعات مورد نیاز برای محاسبات مربوط به جک های پایه گنجانده شده است. در این بخش ضمن ارائه شکل جک پایه و مشخص کردن بخش‌های مختلف آن بر روی شکل، نحوه انجام محاسبات مربوط به این جک‌ها با استفاده از فرمول‌های ریاضیاتی بیان گردیده است.

پیوست پ

در پیوست پ مقادیر مشخصه مقاومت برای بست‌های به کار گرفته شده در سازه داربست بیان شده است و به این منظور به استاندارد prEN-74-1 ارجاع داده شده است.

پیوست ت

در پیوست ت نکات مهم بیان شده در این استاندارد به صورت خلاصه بیان شده است تا با رجوع به آن در زمان اندک بتوان از کلیات مطالب بیان شده مطلع گردید.

پیوست ث

در پیوست ث به تغییرات نسبت به منابع اصلی اشاره شده است. مواردی که در استانداردهای مرجع بیان شده است، اما رعایت آن‌ها برای کاربران سایر کشورهاست و از نظر کمیسیون فنی و نهایی الزامی برای رعایت آن ها در کشور ما وجود ندارد.

بخش کتابنامه

در بخش انتهایی این استاندارد نیز که با عنوان «کتاب نامه» ارائه شده است، مراجع اصلی و بین المللی به کار گرفته شده در تدوین این استاندارد ذکر شده‌اند.